Монгол гэр ба 12 жил гэдэг сэдэв нь монголчуудын уламжлалт цаг тоолол, бэлгэдэл, урлагийн хэлбэрийг гэрийн бүтэц, чимэглэлтэй уялдуулсан соёлын өвийг илэрхийлдэг.
1. 12 жилийн цаг тоолол ба бэлгэдэл
Монголчуудын уламжлалт тоололд 12 жилийн мөчлөг (хулгана, үхэр, бар, туулай, луу, могой, морь, хонь, бич, тахиа, нохой, гахай) нь хүн, байгаль, цаг улирал, аж амьдралын эргэлтийг илэрхийлдэг.
- Гэрийн хээ угалз, тавилгад эдгээр амьтдын дүрслэлийг өрхийн амьдрал, элбэг дэлбэг, аз хийморь, эд хөрөнгийн бэлгэдэл болгон зурдаг байсан.
- Жишээлбэл, морь жилтэй айл гэрийнхээ хаалган дээр морьны дүрс сийлж, хурд хүчийг бэлгэднэ.
2. Гэрийн хийцэд тусгасан 12 жил
- Тооно, унь, хана дээрх хээ угалз: Зарим уламжлалт гэрийн модон хэсэгт 12 жилийн амьтдыг дугуй хэлбэрээр сийлдэг, энэ нь цаг хугацааны эргэлтийг илэрхийлнэ.
- Тулганы байрлал ба 4 зүг 12 чиг: Монгол гэрийн төв (тулга) нь орчлонгийн төвийг, хаалга нь зүүн өмнө зүгийг заадаг. Үүнтэй уялдан 12 жилийн амьтдыг зүг чигт холбон тайлбарлах уламжлал бий.
3. 12 жил ба гэрийн дотоод зохион байгуулалт
- Монголчууд зүүн талд эрэгтэй, баруун талд эмэгтэй тал гэж хуваадаг, үүнийг 12 жилийн бэлгэдэлтэй хослуулж тайлбарлах тохиолдол бий.
- Шинэ гэр барих, эсгий хийх, нүүх зэрэг ажлыг тухайн жилийн ээлтэй сар, өдөр, жилтэй уялдуулан сонгодог.
4. Соёлын ач холбогдол
- 12 жилийн амьтадтай холбоотой хээ, дүрс нь гэрийг муу ёроос хамгаалах сахиус болдог.
- Энэ нь зөвхөн гоо зүйн зориулалттай биш, харин итгэл бишрэлийн нэг хэсэг.
- Хөдөөгийн олон айл одоо ч гэрийн модон дээр 12 жилийн амьтдын дүрсийг гар аргаар зурж, хүүхдүүддээ утгыг нь тайлбарлан өгдөг.
5. Орчин үеийн хэрэглээ
- Жуулчдад зориулсан гэрийн интерьер дизайнд 12 жилийн амьтдын хээ, зураг, сийлбэрийг сэргээн ашиглаж байна.
- Экспортын гэрүүдийн хаалга, тавилга дээр 12 жилийн бэлгэдэлтэй хээ угалз ихээр хэрэглэдэг нь соёлын өвийг түгээн дэлгэрүүлэх боломж болдог.