Монгол гэрийн уламжлалт тавилга нь зөвхөн хэрэгцээт эдлэл биш, соёл, гоо зүй, бэлгэдэл, гар урлалын нэгдэл юм. Гэрийн дугуй хэлбэр, төв тэнхлэгт тулгуурласан зохион байгуулалт нь тавилгын байрлалыг ч тодорхойлдог.
1. Тавилгын үндсэн төрөл, байрлал
Монгол гэрт тавилга тавих нь нар, зүгийн байрлал болон ёс заншлын бэлгэдэл-тэй нягт холбоотой байдаг.
| Байрлал | Үндсэн тавилга | Бэлгэдэл, үүрэг |
|---|---|---|
| Урд хоймор (хоймор) – гэрийн хойд тал, гол төв | Ширээ, авдар, тахилгын тавиур, хүндэт зочны суудал | Эзний суудал, хүндэт зочны байр |
| Баруун гар тал (эрэгтэй тал) | Морин хэрэгсэл хадгалах авдар, зэр зэвсэг, багаж | Эр зориг, аж ахуйн тал |
| Зүүн гар тал (эмэгтэй тал) | Гал тогооны тавиур, сав суулга, хүнсний авдар | Өрхийн амин зуулга, үржил |
| Төв хэсэг | Тулга, тогоо, хоолны хэрэгсэл | Амьдралын эх булаг — гал |
2. Уламжлалт тавилгын төрлүүд
- Авдар
- Модон хийцтэй, уран хээ угалзаар чимэглэсэн.
- Хувцас, үнэт эдлэл, гэр ахуйн хэрэгсэл хадгална.
- Ихэвчлэн улаан, шар, ногоон өнгөөр буддаг.
- Уран ширээ
- Хойморт байрлах жижиг намхан ширээ.
- Зочин дайлах, цай тавихад хэрэглэнэ.
- Сандал, сүүжин сандал
- Модон сандал, зарим нь эвхдэг бүтэцтэй.
- Эзэн болон зочдод зориулсан.
- Тавиур (тавцан)
- Галын ойролцоо сав суулга тавих зориулалттай.
- Ор, модон ор (түшлэгтэй)
- Хажуу ханын дагуу байрладаг.
- Доор нь хадгалах хэсэгтэй.
- Шүүгээ, тавиурын авдар
- Олон тасалгаатай, эд хогшил эмхэлж хадгалах зориулалттай.
- Тахилгын шүүгээ
- Бурхан шүтээн, судар ном тавих зориулалттай.
3. Дизайн, хийцийн онцлог
- Гар урлалын хээ угалз – Үүл, хас, нар, загасны нүд, соёмбо гэх мэт бэлгэдэлтэй.
- Будаг, өнгөний бэлгэдэл – Шар (нар, элбэг дэлбэг), улаан (эрчим хүч), ногоон (ургах, хөгжин дэлгэрэх).
- Эвхэгддэг, нүүлгэхэд тохиромжтой – Нүүдэлчин амьдралд зориулан хөнгөн, авсаархан хийдэг.
- Модны төрөл – Нарс, хус, улиас зэрэг хөнгөн боловч бат бөх мод ашиглана.
4. Орчин үеийн хэрэглээнд уялдуулах боломж
- Уламжлалт хэлбэрийг хадгалж, орон сууц, зочид буудлын интерьер-т тохируулан шинэчилсэн тавилга үйлдвэрлэх.
- Эвхэгддэг, модульчлагдсан тавилгыг аялал жуулчлал, кэмпингийн зориулалтаар экспортлох.
- Байгалийн будаг, хоргүй лак хэрэглэн ногоон барилгын стандарт-д нийцүүлэх.